Elbirliği mülkiyeti (diğer bir deyişle iştirak halinde mülkiyet); bir mal üzerinde, birden fazla kişinin aralarında bulunan iştirak halinde ortaklığa istinaden birlikte malik olmalarıdır. Kanuna göre elbirliği ile mülkiyet; kanunda düzenlenen ortaklık gereğince veya sözleşme gereğince oluşmaktadır. Kanunda düzenlenen sözleşmeler gereğince oluşturulan elbirliği ortaklığında yine birden fazla kişi mallara birlikte malik olmaktadırlar. Elbirliği mülkiyetinde ortakların belirlenmiş payları yoktur, her ortağın malın tamamı üzerinde mülkiyet hakkı vardır. Her ortağın mal üzerinde eşit hakkı vardır. Elbirliği mülkiyeti, birden fazla kişinin aralarında yaptığı sözleşme ilişkisinden (adi ortaklık gibi) veya miras ilişkisinden kaynaklanabilir. Müşterek mülkiyet ise bir malın fiilen bölünmüş olmadığı halde birden fazla kişinin malın bütünü üzerinde payları oranında malik olmasıdır.
Elbirliği mülkiyet söz konusu olduğunda; ortaklardan herhangi birisi kendi payını dışarıdan üçüncü bir kişiye satamaz, bağışlayamaz, rehin veremez yani ayni hakka dair tasarrufta bulunamaz. Elbirliği ile mülkiyette ortaklar malın tamamına ortak olması nedeniyle kendi hakkı üzerinde tasarruf edemez. Ortağın kendi hakkı üzerinde tasarruf edebilmesi için ortaklığın tasfiye edilmesi gerekir veya paylı mülkiyete çevrilmesi gerekir.
Elbirliği mülkiyetinpaylı mülkiyete çevrilmesi için iki yol vardır.
1.3402 Sayılı Kadastro Kanunu Ek Madde 3'ün Uygulanmasının Talep Edilmesi
Kadastro Kanunu Ek mad. 3'e göre, miras ortaklığından doğan elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesi için ortaklardan birinin tapu müdürlüğüne bu yönde bir başvuruda bulunması gerekmektedir.
Başvuru ile tapu müdürlüğü söz konusu taşınmazın diğer ortaklarına tebligat çıkartarak, belirleyeceği süre içerisinde varsa itirazlarının tapu müdürlüğüne bildirilmesi çağrısında bulunulur. Tebligat masrafları ise paylı mülkiyete geçiş için başvuran ortaktan alınır. Tebligat masrafları karşılanmadığı sürece işlemlere başlanılmayacaktır. Tebligatlar, yasada belirlenen usuller dahilinde yapılacaktır. Tebligat gönderilecek diğer ortakların adresleri ise varsa tapu müdürlüğü kayıtlarından yoksa nüfus müdürlüğü kayıtlarından edinilecektir.
Tapu müdürlüğünce belirlenen süre içerisinde, elbirliğine tabi olan taşınmaz malın/malların diğer ortaklarınca herhangi bir itiraz ileri sürülmez ve söz konusu taşınmazlara yönelik ortaklığın giderilmesi davasıaçılmamış ise elbirliği mülkiyeti tapu müdürlüğünce ortakların pay oranlarına göre paylı mülkiyete dönüştürülerek tapuya tescil edilir.
2. Türk Medeni Kanunu Madde 644 Gereğince Elbirliği Mülkiyetinin Paylı Mülkiyete Dönüştürülmesi
Taşınmaz ya da taşınmazlar üzerindeki elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesi işlemi yukarıdaki maddeye göre tapu müdürlüğünce sağlanamıyorsa, paylı mülkiyete geçmek isteyen ortaklardan biriya dabirkaçının TMK md.644 uyarınca elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesi davası açması gerekmektedir.
Yasaya göre açılacak elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesi davasına bakmakla görevli mahkeme uyarınca sulh hukuk mahkemesidir. Yetkili mahkeme isedava konusu edilecek taşınmazın bulunduğu yer sulh hukuk mahkemesidir. Eğer farklı yerlerde bulunan birden fazla taşınmaz için elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesi davası açılacak ise bu durumda taşınmazlardan birinin bulunduğu yer sulh hukuk mahkemesinde bu dava açılabilir.
Elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesi davasında, sulh hukuk mahkemesi hakiminin, davalıların tamamına (diğer ortaklara), "elbirliği mülkiyetinin devamını haklı kılacak bir itiraz ileri sürülmediği veya mirasçılardan birinin belirlenen süre içerisinde paylaşma davası açmaması halinde, elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesine karar verileceği" ihtarının davetiye ile bildirilmesi gerekmektedir. Yargıtay'ın yerleşik içtihatlarına göre, söz konusu bu ihtarın davetiyede açık bir şekilde yazmaması ve bu davetiyenin ortakların tamamına tebliğ edilmemesi bozma sebebi teşkil edecektir.
Belirlen süre içerisinde ortaklardan birinin elbirliği mülkiyetinin sürdürülmesini haklı kılacak bir itiraz ileri sürmemesi ve dava konusu taşınmaz mal hakkında paylaşma davası da açılmamış olması halinde, hâkim elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesine karar verir. Yargıtay'ın yerleşik içtihatlarına göre hüküm fıkrasında, hükmün infazında tereddüt yaratmayacak şekilde her paydaşın pay oranının ayrı ayrı gösterilmesi gerekmektedir. Hüküm fıkrasında yalnızca mirasçılık belgesine atıfta bulunularak hüküm kurulması bozma sebebi teşkil edecektir.
Yasa gereğince açılan elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesi davası, murisin, mirasçılarına, miras olarak bıraktığı malvarlığı dahil olan diğer haklar ve alacaklardaki elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesi için kullanılabilecek bir yöntemdir. Örneğin murisin banka hesabında bulunan para için de bu dava açılabilir.
Alacaklılar da borçlunun elbirliği mülkiyetine tabi olan taşınmazının paylı mülkiyete dönüştürülmesi için dava açabilirler. Alacaklıların bu davayı açabilmesi için 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu md.121 gereğince, icra mahkemesi hakiminde yetki belgesi almaları gerekmektedir. Alacaklının bu yetki belgesini isteyebileceği icra mahkemesi, borçlu hakkında icra takibi başlattığı yer icra müdürlüğünün yetki bakımından bağlı olduğu yer icra mahkemesidir.