Anayasanın 84. maddesinde milletvekilliğinin düşmesi halleri dört fıkra olarak düzenlenmiştir. Bu maddede belirtilen düşme nedenleri; istifa, kesin hüküm giyme veya kısıtlanma, milletvekilliği ile bağdaşmayan bir görevi sürdürmekte ısrar etme ve devamsızlıktır.
1. İstifa
Anayasaya madde 84’e göre milletvekilliğinin düşmesi için salt istifa yeterli değildir.İstifanın TBMM Başkanlık Divanınca tespit edildikten sonra, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunca kararlaştırılacağı düzenlenmiştir. Bu hükümde nitelikli bir yetersayıdan bahsedilmediğinden, istifanın kabulü için Anayasa m.96’da öngörülen TBMM’nin basit çoğunluğu aranacaktır.
2. Kesin hüküm giyme veya kısıtlama
Anayasa ve Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü uyarınca, TBMM üyeliğine seçilmeye engel bir suçtan dolayı kesin hüküm giyen veya kısıtlanan milletvekilinin milletvekilliği, bu konulardaki kesinleşmiş mahkeme kararının Genel Kurula bildirilmesiyle düşer. Bir başka ifadeyle; düşme, kesin hükmün TBMM Genel Kuruluna bildirilmesiyle birlikte kendiliğinden gerçekleşir, bunun için ayrıca bir oylama yapılmasına gerek yoktur.
Kısıtlama bakımından da aynı hususlar geçerlidir. Mahkeme kararı sonucunda kısıtlama altına alınan milletvekilinin milletvekilliği, mahkeme kararının TBMM Genel Kuruluna bildirilmesiyle düşer.
3. Milletvekilliği ile bağdaşmayan bir görev veya hizmeti sürdürmekte ısrar etme
“Üyelikle bağdaşmayan işler” başlıklı Anayasa m.82 ve “Milletvekilliğiyle bağdaşmayan bir görevi sürdürme” başlıklı TBMM İçtüzüğü m.137’ye göre; milletvekilliği ile bağdaşmayan herhangi bir hizmeti veya görevi sürdürmekte ısrar eden kişinin durumu, Başkanlık Divanı tarafından incelendikten sonra sonuç, Anayasa ve Adalet Komisyonları üyelerinden kurulu Karma Komisyon’a gönderilir. Karma Komisyon, kendisine gönderilen hususları incelemek suretiyle, TBMM Genel Kuruluna sunmak üzere bir rapor hazırlar. Genel Kurul milletvekilliğinin düşmesine gizli oyla karar verir. Milletvekili Karma Komisyon ve TBMM Genel Kurulu karşısında savunma hakkında sahiptir.
4. Devamsızlık
Milletvekilliğinin düşmesine neden olan son hal ise, Anayasa m.84/4’de ve TBMM İçtüzüğü m.138’de düzenlenmiştir. Bu maddeler uyarınca; bir Milletvekili, Meclis çalışmalarına özürsüz veya izinsiz olarak bir ay içinde toplam beş birleşim günü katılmazsa, devamsızlığı Başkanlık Divanınca tespit edilir ve Anayasa ve Adalet Komisyonları üyelerinden kurulu Karma Komisyona gönderilir. Karma Komisyon bu durumda da TBMM Genel Kuruluna sunmak üzere bir rapor hazırlayacak ve konunun TBMM Genel Kurulunda görüşülmesinin ardından, milletvekilliğinin düşmesine üye tam sayısının salt çoğunluğu ile karar verilecektir.
III. Düşmenin Denetimi
Anayasanın “İptal istemi” başlıklı 85. maddesine göre; “Yasama dokunulmazlığının kaldırılmasına veya milletvekilliğinin düşmesine 84’üncü maddenin birinci, üçüncü veya dördüncü fıkralarına göre karar verilmiş olması hallerinde, Meclis Genel Kurulu kararının alındığı tarihten başlayarak yedi gün içerisinde ilgili milletvekili veya bir diğer milletvekili, kararın, Anayasaya, kanuna veya İçtüzüğe aykırılığı iddiasıyla iptali için Anayasa Mahkemesine başvurabilir. Anayasa Mahkemesi, iptal istemini onbeş gün içerisinde kesin karara bağlar”.
Milletvekilliğinin düşmesi kesinleşmiş bir yargı kararı ile olduğu takdirde, buna karşı yargı yolu öngörülmemiştir, çünkü düşme kesinleşmiş bir mahkûmiyet kararına bağlı olup, kesin mahkeme kararının Meclis Genel Kurulu’nda okunması ilan niteliği taşır.
Milletvekili hakkında verilen kesinleşmiş mahkûmiyet hükmünün Genel Kurula bildirilmesinin dönem sonuna bırakılması veya kesinleşmiş mahkûmiyet kararına karşı başvurulan olağanüstü yasa yollarının, bu kapsamda Anayasa Mahkemesi bireysel başvuru sonucunun beklenmesi de mümkün değildir.
Bu itibarla Anayasanın 84. maddesinin ikinci fıkrası hükmü uyarınca kesin hüküm giyme veya kısıtlanma sebebine dayanan ve bu konudaki kesin mahkeme kararının Genel Kurula bildirilmesi suretiyle gerçekleşen milletvekilliğinin düşmesi hali, Anayasanın 85. maddesi kapsamının ve dolayısıyla Anayasa Mahkemesinin inceleme yetkisinin dışında kalmaktadır.