Denkleştirme ve Tenkis Arasındaki Farklar Nelerdir?

Miras hukukunda tenkis ve denkleştirme kavramları birbirlerine benzese de farklı hukuki kurumlardır. Tenkis davası sonucunda miras bırakan tarafından yapılan ve kanunda sayılan sağlar arası kazandırma veya ölüme bağlı tasarruf şeklinde yapılan hukuki işlemlerin iptaline karar verilir. Bununla birlikte tenkis davaları özünde saklı paylı mirasçıların haklarını koruduğu için bu iptal kararının sınırı saklı pay oranlarını aşamaz. Bu sebeple tenkis davası saklı paylı mirasçılar tarafından açılabilir, davanın sonucunda saklı payın karşılığı aynen veya nakden talep edilebilir.
Tenkis davası yalnızca saklı pay sahipleri tarafından açılabilirken denkleştirme davası tüm yasal mirasçılar tarafından açılabilmektedir.

Mirasta Denkleştirme Davası Nedir?

Denkleştirme davası, miras bırakanın bir ya da birkaç yasal mirasçısına sağlığında yapmış olduğu belli bir karşılık alınmamış olan kazandırmalar nedeniyle yasal mirasçılar arasında oluşan dengesizliğin ve haksızlığın ortadan kaldıran dava türüdür.  Denkleştirme davası ile miras bırakanın yaşarken yasal mirasçılarına yapmış olduğu karşılıksız kazandırmaların, belli şartların oluşması halinde geri verilmesi istenebilir. 

Örneğin miras bırakan yasal mirasçılarından herhangi birisine miras payına mahsuben bir ev almışsa diğer yasal mirasçılardan herhangi birisi söz konusu evin değerinin yahut kendisinin terekeye iadesi için dava açabilir.

Mirasta Denkleştirme Davası Şartları Nelerdir?

Mirasta denkleştirme davalarında, sadece yasal mirasçı aleyhine denkleştirme talebinde bulunulabilir, yasal mirasçı olmayanlara yapılan kazandırma denkleştirmeye tabi değildir. Miras bırakandan sağlar arası kazandırma olmalıdır. Ölüme bağlı tasarrufla yapılan kazandırma denkleştirmeye tabi değildir. Kazandırma karşılıksız olmalıdır. Kazandırma, miras payına mahsuben yapılmalıdır. Bağış amaçlı yapılan kazandırmalar denkleştirmeye tabi değildir. İade, terekeye yapılır. Altsoya yapılan kazandırma aksi miras bırakan tarafından açıkça belirtilmemişse karine olarak denkleştirmeye tabidir.

Altsoya yapılan sağlar arası kazandırmanın denkleştirmeye tabi olmadığını ispat yükü kendisine dava açılandır. Altsoy dışındaki yasal mirasçılara yapılan kazandırma, karine olarak denkleştirmeye tabi değildir. Altsoy dışındaki yasal mirasçıya yapılan kazandırmanın denkleştirmeye tabi olduğunu dava açan ispatlamalıdır.

Örneğin miras bırakanın annesine sağlığında göndermiş olduğu paraların miras payına mahsuben olmadığını anne ispatlamak zorunda değildir. Bu tarafların miras payına mahsuben ödendiğini ispatlamak zorunda olan diğer yasal mirasçılardır. Ancak sağlığında oğluna miras bırakan para göndermiş ise bu takdirde gönderilen paraların miras payına mahsuben yapıldığını kabul ettiğindenparaların miras payına mahsuben gönderilmediğini ispat yükü oğuldadır.

Miras bırakanın iradesinin denkleştirmeye tabi olup olmadığının ispatı herhangi bir şekle tabi değildir, her türlü delille ispatlanması mümkündür.

Mirasta Denkleştirme Davasında Zamanaşımı Var Mıdır?

Denkleştirme davası, taksim yapılana kadar zamanaşımına tâbi olmadan her zaman açılabilir. Denkleştirmeye ilişkin talep hakkı miras paylaşılmasından itibaren ise 10 yıllık genel zamanaşımına tabi olur.

Mirasta Denkleştirme Dava Süreci Nasıldır?

Mirasta denkleştirme Medeni Kanunumuzun ilgili maddelerinde hükme bağlanmıştır. Mirasta denkleştirme, murisin sağlar arası bir karşılıksız kazandırma ile bir mirasçısına miras hissesine mahsuben mirasın açılması halinde bu tasarruftan yararlanan kişinin miras hakkı ile denkleştirmeye tabi olmak üzere yaptığı bir tasarruf için söz konusu olabilir. Muris karşılıksız bir sağlar arası tasarrufta bulunmakta ancak bu tasarrufun ileride miras açıldığında bundan yararlanan kişinin miras hakkı yönünden nazara alınmasını öngörmektedir.

Saklı paylarının karşılığını alamayan mirasçılar, miras bırakanın tasarruf edebileceği kısmı aşan tasarruflarının tenkisini dava edebilirler. Medeni Kanunumuzda yer alan hüküm gereğince, miras bırakanın saklı pay kurallarını etkisiz kılmak amacıyla yaptığı açık olan kazandırmalar tenkise tabidir. Islah olmadıkça ya da terditli dava açılmamışsa, mirasta denkleştirme davası kendiliğinden tenkis davasına dönüşmez.

Mirasta Denkleştirme Davasının Sonuçları Nelerdir?

Mevcut olan kazandırmanın denkleştirmeye tabi olduğu belirlenirse terekeye iadesi gerekir. Kazandırmanın ne şekilde iade edileceği yasa maddesinde açıklanmıştır. Buna göre; ‘Geri vermekle yükümlü olan mirasçı, dilerse aldığını aynen geri verir; dilerse payından fazla olsa bile değerini miras payına mahsup ettirir. Miras bırakanın bu kurala aykırı tasarrufları ve mirasçıların tenkise ilişkin hakları saklıdır.’ şeklindedir.

İlgili maddeden de anlaşılacağı üzere kanun, geri vermekle yükümlü olan mirasçıya yani davalıya seçimlik bir hak tanımıştır. Geri vermekle yükümlü mirasçı, isterse aldığını aynen geri verebilir veya payından fazla olsa bile değerini miras payına mahsup ettirebilir.Miras payının aşan kısmının davalıda kalması miras bırakanın iradesinden anlaşılıyorsa, aşan kısım için iade istenemez.

Mirasta denkleştirme davasında denkleştirme işlemi, sağlar arası kazandırmanın denkleştirme anındaki değerine göre yapılır. Denkleştirme, kazandırmanın denkleştirme anındaki değerine göre yapılmaktadır. Denkleştirme anı ise paylaştırmadan önce tespit davası söz konusu ise bu davanın açıldığı an; paylaştırma söz konusu ise iadeye ilişkin davadaki dava tarihidir.