Alacaklıyı zarara uğratma suçu, özellikle haciz yolu ile takip konusunda gündeme gelmektedir. Burada borçlu, alacaklısını zarara uğratırken mallarını kaçırma, telef etme gibi yollara başvurmaktadır. Borçlu muvazaa, hile gibi yollara da başvurabilmekte ve sonucunda alacaklısını zarar uğratmaktadır. Burada suç İcra İflas Kanununda düzenlenmiştir. Suçun cezası ise Türk Ceza Kanunu’nda belirlenmiştir.
Alacaklının zarara uğradığını ispatında aleyhe aciz belgesi almak ve alacağını almadığını kanıtlamak gibi yollar bulunmaktadır. Söz konusu durum sadece hacizde değil, iflas durumunda da aynı şekilde uygulanacaktır. Bu düzenlemeyle hedeflenen amaç, borçlunun alacaklısını zarar uğratmaması ve borcunu hakkaniyetli bir şekilde ödemeye sevk ettirmektir.
Alacaklıyı zarara sokma amacıyla mevcudunu eksiltme suçu, borçlunun alacaklılarına zarar vermek amacıyla mevcut mal varlığını gizlemesi, elden çıkarması veya başka bir şekilde eksiltmesi durumunda oluşur. Suçun temel amacı, alacaklının alacağını tahsil etme imkanını ortadan kaldırmaktır.
Borçlu ile alacaklı arasındaki ilişki bir icra takibine başladıktan sonra borçlunun önceki iki yıl içinde alacaklısını zarara sokmak kastıyla (bilerek isteyerek hedefleyerek kötü niyetli olarak) mallarını adından çıkarması veya telef etmesi veya başkalarına devretmesi durumunda alacaklılarını zarar uğratmış sayılır. Zarara uğrayan alacaklılar ise haciz işleminden önceki iki yıl içinde yapılan bu işlemleri, İcra İflas Kanunu kapsamında aleyhine aciz belgesi (hacze kabil mal bulunmamasını) alıp veya borçlunun herhangi bir malı olmadığını ispat edip, şikâyeti üzerine altı aydan üç yıla kadar hapis ve bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılmasını talep edebilir.
Suçun oluşması için “genel kast” yeterli görülmemiş, sanığın ‘’Alacaklılarını zarara sokmak kastıyla’’ hareket etmiş olması (özel kast) aranmıştır. Yani kişinin bunu alacaklılarından mal kaçırmak amacıyla yapmış olması gerekir. Suçun maddi ve manevi unsurlarının da oluşması ile tipiklik unsuru şartı gerçekleşerek borçlunun cezai sorumluluğu gündeme gelecektir. Ticaret şirketlerinin alacaklıyı zarara uğratma sorumluluğu da İcra İflas Kanununda farklı bir maddede düzenlenmektedir. Maddeye göre şirketin yetkilisi, alacaklıları zarara uğratmak, onlardan mal kaçırmak kastıyla yaptığı işlemlerden sorumludur. Bu sorumluluk kişilerin şikayetine bağlıdır. Bu işlem ve eylemlerin başka bir suç oluşturmaması hâlinde, alacaklının şikâyeti üzerine, altı aydan iki yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır. Sayılan suçların taksirle (kastetmemiş olma, isteyerek yapmama) işlendiği takdirde, alacaklının şikâyeti üzerine, fail hakkında zararın ağırlığına göre ikibin güne kadar adlî para cezasına hükmolunur.
Alacaklıyı Zarara Uğratma Suçunun Şekilleri
Alacaklıyı zarara uğratmanın birden fazla şekli vardır. Alacaklıyı zarara uğratmak suçu şu şekillerde meydana gelebilir:
1. Borçlunun olmayan başka borçlarını ikrar etmesi ve mal varlığını bu şekilde eksik göstermesi
2. Borçlunun söz konusu vereceğini telef etmesi veya hasara uğratması
3. Mallarını ya da mallardan bazılarını kendi mülkiyetinden çıkartması
4. Muvazaalı bir işlemle mallarını başkasına geçirmesi (Hileli bir anlaşmayla)
Bu şekillerle alacaklının zarara uğraması mümkündür ve borçlu alacaklıyı zarara uğratmak suçunu işlemiş olur.
Yüksek Mahkeme, bu konuyla ilgili olarak;
• Sanığın alacaklısını zarara uğratmak maksadıyla hareket edip etmediğinin tespiti için sanıklar arasındaki borç ilişkisinin ve bu ilişki sonucunda düzenlenmiş senedin muvazaalı olup olmadığının araştırılması gerekeceğini,
• Alacağa karşılık haczedilen malların alacağı karşılayıp karşılamadığının ve sanıkların muvazaalı işlemlerle borçlarını ödemekten kaçınıp kaçınmadıklarının araştırılıp belgelendirilerek, sanıkların hukuki durumlarının değerlendirilmesi gerekeceğinibelirtmiştir.
Alacaklısını zarara sokmak kastıyla mevcudunu eksiltme suçu konusunda görevli mahkeme İcra Ceza Mahkemesi, bu icra suçları açısından yetkili mahkeme suçun işlendiği yer mahkemesidir.Suçun dava zamanaşımı 8 yıl; ceza zamanaşımı ise 10 yıldır.
