Nişan, toplumun temelini oluşturan bir toplumun sosyal yapısında çok aktif bir kurum olan aileyi inşa etmenin ilk adımıdır. Bu bağlamda nişan, aile hukukuna özgü karşılıklı evlilik vaadini içeren bir sözleşmedir. Kanuna göre nişan, evlenme vaadiyle gerçekleşir. Bu evlilik taahhüdü sözlü veya yazılı olarak yapılabilir. Taraflardan biri bu şekilde akdedilen nişan akdini bozarsa, nikah gerçekleşmez ve dolayısıyla nişan akdi amacına hizmet etmez. Bu durum aynı zamanda nişanlanma sözleşmesi ile kurulan güvenin de boşa çıkması anlamına gelmektedir. Katılımın sona ermesi halleri; evlilik, karşılıklı anlaşma, bu şartın varlığında yıkıcı bir şartın gerçekleşmesi, evlenmenin imkansızlığı, evliliğe açık engel veya evlilik akdinin tek taraflı olarak feshi yani evliliğin sona ermesidir.
Nişanlılardan biri haklı bir sebep olmaksızın nişanı bozar ya da kusuru nedeniyle nişan bozmaya sebep olduğu durumda tazminat borcu doğmaktadır. Nitekim, kusuru olan taraf, diğer tarafa, nişanlanmanın geçerli olduğuna güvenerek evlenme maksadıyla yaptığı harcamalar ve katlandığı maddî fedakârlıklar karşılığında uygun bir tazminat vermekle yükümlüdür. Medeni Kanun’da nişanın bozulmasının sonuçları olarak maddi, manevi tazminat ve hediyelerin iadesi düzenlenmiştir.
Nişanın Bozması Nedeniyle Maddi Tazminat
Taraflardan birinin haklı bir sebep olmaksızın nişanı bozması veya diğer tarafın kusurlu davranışı nedeniyle nişanın bozulması hâlinde, diğer taraf maddi tazminat talep edilebilir. Nişanın bozulması nedeniyle maddi tazminat talep edilebilmesi için bazı şartların yerine getirilmesi gerekir. Bu şartlar; taraflar arasında geçerli bir nişanlanmanın bulunması, nişanı bozan tarafın nişanın bozulması için haklı bir sebebinin olmaması, tazminat talep edecek taraf nişanın bozulmasına kusuruyla sebep olmaması ya da karşı taraftan daha az kusurlu durumda bulunması, nişanın bozulması sonucunda karşı taraf maddi zarara uğraması ve nişanı bozan tarafın kusurlu fiili ile ortaya çıkan zarar arasında illiyet bağı bulunması şeklindedir.Bu şartların varlığı halinde tazmini talep edilebilecek zararlar şunlardır: Nişan Giderleri, evlenmek için katlanılan masraflar ve maddi fedakarlıklardır. Bu şekilde talep edilecek zararların dürüstlük kuralına uygun olması gerekmektedir. Mahkemece yapılacak yargılama sonucunda tarafların mevcut ekonomik ve sosyal durumları göz önünde bulundurularakkarar verileceği unutulmamalıdır.
Ayrıca tazminat isteyen tarafın ebeveynleri veya tarafla benzer davranışlar sergileyen kişi, aynı koşullar altında yaptığı harcamaların uygun şekilde karşılanmasını talep edebilir. Ebeveyn gibi davranan kişi, herhangi bir nedenle ebeveynlik sorumluluklarını üstlenen kişidir. Böyle bir durumda, talep üzerine yapılan inceleme sonucunda hakim, karşı tarafın önemli zarara uğradığı sonucuna varırsa, yapılan masraflar ve yapılan tüm harcamalar değerlendirilecek ve tazminat olarak uygun bir bedele hükmedilebilecektir. Örneğin düğün hazırlıkları, düğün salonu masrafları, mobilya ve beyaz eşya harcamaları sayılabilir.
Nişanın Bozması Nedeniyle Manevi Tazminat
Türk Medeni Kanunu'nun 121. maddesi, evliliğin sona ermesi için talep edilebilecek manevi tazminatı düzenlemektedir. Bu durumda, evlilik akdinin ihlali nedeniyle kişilik hakları zarar gören nişanlı, kusuru nedeniyle zarara neden olan diğer nişanlıdan manevi tazminat talep edebilir.
Evliliğin sona ermesinden kaynaklanan manevi zararın tazminini talep etmek, kişiye sıkı sıkıya bağlı haklardan olduğundan sadece zarar gören tarafından talep edilebilir. Bu itibarla bir kişinin annesi veya babasının o kişi adına dava açması mümkün değildir. Öte yandan nişanlının ölümü halinde manevi tazminat talep hakkı mirasçılarına geçmez. Manevi tazminatın miktarı, tarafların ekonomik ve sosyal durumları dikkate alınarak hakim tarafından belirlenmektedir. Manevi tazminat davası açma süresi 1 yıldır.
Nişanın Bozması Nedeniyle Hediyelerin İadesi
Nişan, evlilik dışındaki nedenlerle sona ererse, nişan süresince her iki tarafın da birbirinden olağandışı hediyeler isteme hakkı vardır. Bu durumda, evliliğin sona ermesi dışındaki tüm durumlarda hediyeler iade edilebilir. Örneğin evlenememe, evliliğin önündeki bazı engeller, nişanın bozulması vb. durumlarda hediyelerin iadesi talep edilebilir. Buradaki önemli husus tarafların kusurlu olup olmadığına bakılmaksızın iki tarafın da nişan dolayısıyla almış oldukları hediyelerin iadesini talep edebilmektedir.
