Ortaklığın giderilmesi davası yani eski adıyla izale-i şüyu davası, paylı (müşterek) mülkiyet ya da elbirliği (iştirak halinde) halinde mülkiyete konu olan taşınmaz veya taşınır mallarda hissedarlar arasında mevcut olan birlikte mülkiyet ilişkisini sona erdirerek bireysel mülkiyete geçilmesini veya bu mümkün değilse, ortaklığın satış suretiyle giderilmesi ile satış bedelinin hissedarlar arasında payları oranında paylaştırılması yoluyla paylaşmanın sağlandığı dava türüdür.
Ortaklığın Giderilmesi Davasının Hukuki Dayanağı
Türk Medeni Kanunumuzun "Paylı Mülkiyetin Sona Ermesi" başlığı altında "Paylaşma İstemi" ve "Paylaşma Biçimi" alt başlıkları ile düzenlenmiş olan 698. ve 699. maddeler ortaklığın giderilmesi davasının yasal dayanağını oluşturmaktadır.
Türk Medeni Kanunumuzun 698. Maddesine Göre:
“Hukukî bir işlem gereğince veya paylı malın sürekli bir amaca özgülenmiş olması sebebiyle paylı mülkiyeti devam ettirme yükümlülüğü bulunmadıkça, paydaşlardan her biri malın paylaşılmasını isteyebilir.
Paylaşmayı isteme hakkı, hukukî bir işlemle en çok on yıllık süre ile sınırlandırılabilir. Taşınmazlarda paylı mülkiyetin devamına ilişkin sözleşmeler, resmî şekle bağlıdır ve tapu kütüğüne şerh verilebilir.
Uygun olmayan zamanda paylaşma isteminde bulunulamaz.”
Türk Medeni Kanunumuzun 642. Maddesine Göre:
"Mirasçılardan her biri, sözleşme veya kanun gereğince ortaklığı sürdürmekle yükümlü olmadıkça, her zaman mirasın paylaşılmasını isteyebilir. Her mirasçı, terekedeki belirli malların aynen, olanak yoksa satış yoluyla paylaştırılmasına karar verilmesini sulh mahkemesinden isteyebilir. Mirasçılardan birinin istemi üzerine hâkim, terekenin tamamını ve terekedeki malların her birini göz önünde tutarak, olanak varsa taşınmazlardan her birinin tamamının bir mirasçıya verilmesi suretiyle paylaştırmayı yapar. Mirasçılara verilen taşınmazların değerleri arasındaki fark para ödenmesi yoluyla giderilerek miras payları arasında denkleştirme sağlanır. Paylaşmanın derhâl yapılması, paylaşım konusu malın veya terekenin değerini önemli ölçüde azaltacaksa; sulh hâkimi, mirasçılardan birinin istemi üzerine bu malın veya terekenin paylaşılmasının ertelenmesine karar verebilir."
Ortaklığın Giderilmesi Davası Niçin Açılır?
Paylı mülkiyet veya elbirliğiyle mülkiyet halinde ortaklar ve paydaşlar arasında malın kullanılmasına istinaden anlaşmazlık çıkması durumunda, ortaklığın giderilmesi ihtiyacı doğar. Eğer ortaklık, tarafların tümünün anlaşması yoluyla giderilemiyorsa, yani taraflar ortaklığın giderilmesine yönelik olarak anlaşma sağlayamıyorsa; bu durumda ortaklığın giderilmesi davası açmak durumunda kalırlar.
Aynen Taksim Suretiyle Ortaklığın Giderilmesi
Taşınır veya taşınmaz malın aynen bölünmesidir. Burada aynen taksim suretiyle ortaklığın giderilebilmesi için bölünebilir nitelikte bir mal olmasına ihtiyaç vardır. Örneğin paranın bu şekilde bölünmesi oldukça kolaydır yahut 500 dönümlük bir arazinin bölünmesi oldukça kolaydır. Ancak bölünemeyecek nitelikte olan yahut aynen taksimi halinde büyük bir değer kaybına uğrayacak olan mallar için bu yola başvurulmaz.
Satış Suretiyle Ortaklığın Giderilmesi
Taşınır veya taşınmaz malın satış memurluğu eliyle satışa çıkarılarak alıcı olması halinde ihale bedelinin paydaşlar arasında bölüştürülmesidir.
Vefat Eden Ortaklardan Birisi Hakkında Mirasçıların Reddi Miras Yapması
Mirasçılar arasında mirasın paylaştırılabilmesi için, öncelikle veraset ilamı alınmalıdır. Veraset ilamı kimlerin mirasçı olduğunu ve mirasçıların her birinin ne kadar miras payı olduğunu ortaya koyan belgedir. Mirasçılık belgesinde herhangi bir hata bulunması durumunda mirasçılık belgesinin iptali davası açılmalı ve hatalı durumun düzeltilmesi talep edilmelidir.
Mirasçılık belgesinde yer alan kişilerin reddi miras yapması durumunda mahkeme reddi miras kararı veren mahkemeye dosyayı ihbar ederek İflas hükümlerine göre tasfiye işlemlerini tamamlanmasını talep etmelidir. Esas dava dosyası tasfiye işlemleri kesinleşinceye kadar bekletici mesele yaparak kararı bekleyecektir.
Ortaklığın Giderilmesi Davasında Yetkili ve Görevli Mahkeme
Ortaklığın giderilmesi davasında görevli mahkeme Sulh Hukuk Mahkemesidir. Ortaklığın giderilmesi davasında yetkili mahkeme ise, dava konusu şey bir taşınmaz ise bu taşınmazın bulunduğu yer mahkemesidir. Birden fazla taşınmazın dava konusu edilmesi durumunda bu taşınmazlardan birinin bulunduğu yer mahkemesinde dava açılabilir.
Ortaklığın Giderilmesi Davasında Arabuluculuk
Ortaklığın giderilmesi davalarının açılabilmesi açısından yasada yapılan değişiklik ile ve arabuluculuk sürecinin yürütülmesive sonuçlandırılması dava şartı haline getirilmiştir. Aksi halde açılan davanın dava şartı yokluğu nedeniyle reddi söz konusu olacaktır.
Ortaklığın Giderilmesi Davasının Alacaklılar Tarafından Açılması
Bir mala elbirliğiyle mülkiyet dahilinde hisseli olarak malik olan kişinin alacaklıları da İcra İflas Kanunumuzun 121. maddesine dayanarak ortaklığın giderilmesi davası açabilmektedir. Aynı şekilde alacaklılar tarafından aynı hükme dayanarak icra mahkemesinden yetki alınması suretiyle elbirliğiyle mülkiyetin paylı mülkiyete çevrilmesinin talep edilmesi de mümkündür.
